Co to jest self-reg?

Twoje dziecko zachowuje niegrzecznie? Jest impulsywne i ma zmienne nastroje, a każdy mały kryzys kończy się wielkim wybuchem? A może jest wręcz przeciwnie i masz wrażenie, że Twojemu dziecku często brakuje paliwa w baku?

W Self-Reg każde z tych zachowań uważamy za spowodowane nadmiernym stresem. Co to znaczy? Jak rozpoznać stresory i jak pomóc dziecku sobie z nimi radzić? To pytania, na które odpowiada Self-Reg, czyli samoregulacja.

Co to jest Self-Reg?

Pierwotnie termin samoregulacja (self-regulation) oznaczał zdolność organizmu do zarządzania energią podczas reakcji na stres i następnie powrotu do stanu równowagi.

Od kilku lat termin samoregulacja i pochodzący od jego angielskiego odpowiednika skrót Self-Reg pojawia się w świadomości rodziców, ale w nieco innym znaczeniu. Nie mówimy już o samoregulacji, jako takiej, ale o metodzie Self-Reg opracowanej przez kanadyjskiego psychologa Stuarta Shankera.

W ujęciu Shankera Self-Reg to metoda oparta na 5 krokach:

1. zauważenie, że dziecko przeżywa nadmierny stres,
2. określenie źródeł stresu,
3. redukcja stresorów,
4. budowanie samoświadomości dziecka na temat rozpoznawania i redukcji stresorów,
5. tworzenie przez dziecko własnych strategii samoregulacji (z pomocą dorosłego).

Praktyczne zastosowanie Self-Reg

Z własnego doświadczenia wiem, że najważniejszym krokiem jest krok 2, czyli określenie źródła stresu.

To, że dziecko rzuca się na ziemię przed wyjściem do przedszkola, nie musi oznaczać wcale, że nie chce do niego iść. Może być mu niewygodnie w ubraniu (za ciasne spodnie, drapiąca metka, za małe buty) albo może się bać szczekającego yorka sąsiadki z parteru. Niewygodnemu ubraniu można szybko zaradzić. W przypadku yorka można się upewnić, że szczekacz jest zamknięty w mieszkaniu.

Co jednak, kiedy przyczyną jest coś, co w żaden sposób nie daje się odkryć?

Pamiętam, jak moja prawie trzyletnia córka, z dnia na dzień, zaczęła urządzać głośne histerie przed wyjściem z domu. Najpierw krzyczała, potem stała pod drzwiami i wyła. (Buty sprawdzone, spodnie zmienione na rozmiar większe, a żadna sąsiadka nie ma akurat psa. Sprawa wydawała się beznadziejna i już rozważałam zrzucenie wszystkiego na skok rozwojowy.) Mniej więcej po tygodniu przypadkiem zorientowałam się, że to nie było wycie tylko… muczenie. Bała się, że spotka na ulicę krowę, którą widziała tydzień wcześniej pod domem ciotki. Dla dziecka mieszkającego w mieście było to tak wielkie przeżycie, że stawało się przyczyną histerii na samą myśl o wyjściu z domu. W tym przypadku stresorem był lęk.

Jak widać, przyczyna stresu może być trudna do wytropienia przez dorosłego. Mnie się to udało, bo córka pokazała mi krowę na obrazku i zawyła (zamuczała) tak samo jak robiła to pod drzwiami.

Co prawda, miała wtedy niespełna trzy lata i nie umiała opowiadać o uczuciach. Ale czy nastolatki mają większą umiejętność mówienia o emocjach? Różnie z tym bywa.

Więcej o 5 krokach metody Self-Reg Shankera przeczytasz w osobnym artykule, który niebawem tutaj podlinkuję.

Samoregulacja a samokontrola

Kiedy już wiesz, czym jest Self-Reg, bardzo ważne jest rozróżnienie między samoregulacją a samokontrolą.

Samokontrola polega na kontroli i hamowaniu impulsów zrobienia czegoś.

W samoregulacji dążymy do rozpoznania źródła stresu, zmniejszenia siły impulsów i zebrania energii potrzebnej do działania.

Bez zlokalizowania przyczyny napięcia i usunięcia (lub ograniczenia) cała energia, jaką mamy, zostaje zużyta na kontrolowanie reakcji na stres, co często prowadzi do całkowitego zużycia energii, utraty kontroli i wybuchu. To właśnie dlatego głodne albo zmęczone dzieci są takie drażliwe, a niewyspany rodzic częściej krzyczy.

Samokontrola skupia się na hamowaniu reakcji pomimo deficytu energii. Samoregulacja to szukanie tego, co zużywa naszą energię i odzyskanie jej, aby wrócić do panowania nad sytuacją.

Zalety Self-Reg

Opanowanie Self-Reg i stosowanie go w swoim życiu ma wiele korzyści. Krótkoterminowo Self-Reg pomaga poprawić nastrój i koncentrację. Długoterminowo korzyści ze stosowania tej metody są o wiele większe. Dzieci znające tą metodę:

• są bardziej uważne i skupione
• łatwiej radzą sobie ze stresem i trudnymi emocjami
• są pewne siebie i asertywne
• lepiej się uczą
• mają lepsze relacje z innymi.

Jak wspierać Self-Reg u dziecka?

Umiejętność samoregulacji rozwija się stopniowo, wraz z wiekiem dziecka.

W pierwszych latach życia uczy się ono regulować swoje emocje poprzez kontakt z rodzicami i innymi opiekunami. Rodzice pomagają dzieciom rozpoznawać i nazywać emocje, a także wyrażać je w sposób konstruktywny.

Im dziecko jest starsze, tym lepiej uczy się regulować swoje emocje samodzielnie. Dzięki doświadczeniom i poznawaniu samego siebie, dziecko zaczyna rozumieć, co wywołuje u niego określone reakcje, i jak radzić sobie z nimi w trudnych sytuacjach.

W wychowaniu dzieci, nie możemy się zdawać na jakoś to będzie. Dlatego też przygotowałam krótką listę porad, które pomogą Ci wspierać Self-Reg u dziecka już dziś:

• Bądź dobrym wzorem

Dzieci uczą się obserwując dorosłych. Pokazuj dziecku, jak radzić sobie z emocjami. Mów dziecku o swoich emocjach i jak je wyrażać w sposób konstruktywny. Kiedy jesteś zła, po prostu głośno to powiedz.

• Pomagaj dziecku rozpoznawać i nazywać emocje.

Naucz dziecko nazywać swoje emocje i rozpoznawać ich przyczyny. Kiedy jest zdenerwowane, smutne, szczęśliwe lub zniecierpliwienie, pomóżcie mu nazwać emocję, którą odczuwa. Pomoże mu to zrozumieć emocje i nauczyć się je kontrolować.

• Ucz dziecko akceptować własne emocje.

Naucz dziecko, że wszystkie emocje są normalne i że nie ma dobrych ani złych emocji. Każda z nich jest sygnałem, że otoczenie ma na nas wpływ.

• Stwórz bezpieczne i wspierające środowisko.

Dziecko, które czuje się bezpieczne i akceptowane, jest bardziej skłonne do wyrażania swoich emocji. Stwórzcie dziecku wspierające środowisko, w którym będzie mogło po prostu być sobą.

• Pomagaj dziecku radzić sobie ze stresem.

Naucz dziecko technik relaksacyjnych, takich jak głębokie oddychanie, ćwiczenia fizyczne lub słuchanie muzyki.

• Doceniaj starania dziecka.

Rozwój self-reg wymaga czasu i wysiłku. Bądź cierpliwy z dzieckiem i wspieraj je w jego rozwoju.

Podsumowanie

Nie da się uniknąć trudnych sytuacji w życiu. Da się natomiast nauczyć, jak sobie z nimi radzić, a Self-Reg może w tym pomóc.

Naukę Self-Reg zacznij od obserwacji dziecka i szukania tego, co je stresuje. W dalszych krokach pomoże Ci metoda 5 kroków Stuarta Shankera.

Ponieważ dzieci uczą się samoregulacji w codziennych sytuacjach, warto być przygotowanym na wyłapywanie okazji do tej nauki. Nie bądź dla siebie zbyt surowa, jeśli którąś z nich przegapisz albo nawet sama dasz się ponieść emocjom. Perfekcyjne mamy nie istnieją. A te, które istnieją zawsze uważają, że mogły zrobić więcej.

Opanowanie wszystkich elementów Self-Reg wymaga dużo czasu i praktyki. Nie oczekuj, że dziecko opanuje tę umiejętność w ciągu dnia czy tygodnia. To praca na miesiące albo lata. Życzę Ci cierpliwości i wytrwałości. Z czasem nauczysz się regulować emocje swoje i dziecka. Będziecie razem świętować wspólny sukces.

Zobacz też:

Reakcja na stres u dziecka – co w zachowaniu dziecka powinno zwrócić uwagę jego rodzica?

Temperament dziecka – poznaj temperament swojego dziecka, żeby móc lepiej określać co je stresuje.

Źródła:

– Stuart Shanker, Self Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości
– Agnieszka Stążka-Gawrysiak, Self-Reg. Opowieści dla dzieci o tym, jak działać, gdy emocje biorą górę
– Elaine Aron, Wysoko wrażliwe dziecko. Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie?
– Przewodnik dla rodziców po self-reg (online, ale po angielsku)